Simon Reeve in Greece – deel 1

greece-simon-reeve-bbcSimon Reeve gaat in de 2-delige BBC-reeks op reis in Griekenland. Een prachtig land, maar ook een land dat heel veel problemen ervaart. Hij is verliefd op de cultuur, op de mensen, houdt van het eten, zijn enthousiasme is aanstekelijk. Maar tegelijk houdt het hem niet tegen om ook de schaduwzijde te tonen.

Simon begint zijn reis in de Dodekanesos, een groep eilanden in de Egeïsche Zee. De voornaamste bron van inkomsten, is nog steeds het toerisme. Dit was niet altijd zo. Hij gaat om bezoek bij een visser en z’n zoon die, zoals vele eilandbewoners vroeger, overleeft op de vangst van sponzen. Het is echter niet vanzelfsprekend. Het duiken naar sponzen houdt risico’s in, het gebeurt niet met duikflessen, de visser ademt via een rubberen slang die verbonden is met een tank met gecompresseerde lucht op het dek van de vissersboot. Op die manier kan hij veel langer onder water blijven. Bij het naar boven komen, moet hij uitkijken voor het gevaar van decompressie. Hij vertelt hoe hij op die manier z’n broer verloor. We zien hoe Vangelis met zijn voeten de melk uit de sponzen duwt, waarna hij ze nog eens slaat met een houten stok waardoor ze zacht en wit worden. Sinds de industriële sponzen op de markt kwamen, brengen de natuurlijke sponzen echter niet veel meer op. En ook milieuvervuiling heeft ervoor gezorgd dat de sponzen ziek worden en de vangst minder groot is. Toch geeft Vangelis niet op, het Egeïsche licht doet zijn ogen oplichten en in zijn glimlach ligt de kracht van een heel leven vervat. Simon vraagt hoe het leven eruit ziet op deze kleine, afgelegen eilanden die voor de toeristen het paradijs op aarde lijken. Hij zegt dat het leven in de winter vaak hard is, door de winterstormen zijn ze vaak afgesloten van de andere eilanden. Ze moeten voorzien worden van water en soms kunnen veerboten dan niet uitvaren. Er is ook geen dokter aanwezig. Veel jongeren trekken naar de grootsteden op zoek naar werk. Enkel tijdens religieuze feesten keert de hele familie terug naar het eiland. Er komen toeristen, maar die blijven vaak op hun boot en spenderen geen geld in de lokale taverna’s. Het leven op een Grieks eiland is dus niet altijd even paradijselijk.

Naast de economische crisis die het land in een wurggreep houdt, wordt Griekenland bovenop nog geconfronteerd met problemen van heel andere aard. Om dit aan te tonen, vaart Simon naar het Griekse eiland Lesbos. Vanuit Turkijke dat aan de overkant ligt, komen massa’s vluchtelingen in rubberbootjes op het eiland aan. Ze komen vaak uit Syrië en hebben er al een hele tocht opzitten. Het strand ligt bedekt met felgekleurde reddingsvesten. Hun enige bezit, is een gsm. Er staat niemand om hen op te vangen, er zijn geen autoriteiten aanwezig om controle uit te voeren. Na de hachelijke tocht op zee, stappen ze in de brandende zon te voet naar de haven van Lesbos in de hoop daar op een boot te geraken die hen naar Athene brengt. Even verder ligt het toeristische Molyvos. Toeristen liggen te zonnen op datzelfde strand, of rijden in een toeristentreintje rond. Het extreme contrast is haast niet te vatten. De meeste vluchtelingen zijn hoogopgeleid, er is sprake van een ware brain drain. Simon merkt op dat het net die mensen zijn die nodig zijn om een land herop te bouwen. Maar hetzelfde geldt voor Griekenland, zoveel hoogopgeleide jongeren vertrokken naar een ander Europees land, in de hoop de uitzichtloze toekomst in hun eigen land te veranderen in een meer hoopvolle. Een bijkomende moeilijkheid wat betreft de vluchtelingen, is de botsing van culturen. Grieken zijn ook bang dat toeristen zullen wegblijven door de komst van deze vluchtelingen, terwijl het net nu zo nodig is om te overleven in deze economische crisis. Simon heeft een gesprek met een man die snorkeltochten organiseert. Wanneer hij onder het zeil gaat staan, zegt de flamboyant ogende Griek hem: ‘Blijf in de zon, je hebt ervoor betaald!’ Nog maar net is het gesprek begonnen of een andere Griek komt vanaf de kade al tussenbeide. In het Grieks roept hij zijn mening naar hen, terwijl de man van de snorkeltochten meermaals terug roept dat hij het in het Engels moet zeggen. Op geheel eigenwijze Griekse manier blijft de man zijn mening in het Grieks verder verkondigen. In Griekenland kunnen discussies hoog oplaaien en men heeft niet echt de gewoonte om te wachten tot de ander is uitgesproken. De man drukt de gedachte uit die leeft bij de plaatselijke bevolking, hij betuigt medeleven met de vluchtelingen maar tegelijk is er ook de angst. De man van de snorkeltochten concludeert: ‘Of men ze nu helpt of niet, wie uit wanhoop gedreven wordt, komt toch.’

Simon zet zijn tocht verder en reist naar het meest zuidelijk gelegen eiland Kreta. Dit eiland heeft een uniek karakter. Ook de bewoners zelf onderscheiden zich van de rest van de Grieken. Als Grieken vurig zijn, dan zijn de Kretenzers dat nog meer. Simon stelt zich de vraag of dit karakter gevormd werd door het landschap met zijn ruige bergen of door de geschiedenis. Hij gaat daarom op pad met priester Andreas die tevens ook voorzitter is van een schietclub. Op het eerste zicht een vreemde combinatie. Maar in de ogen van de priester is dat helemaal niet zo. In de geschiedenis van Griekenland gaan de kerk en wapens hand in hand. Het doel is het beschermen van ‘i patrida’, ‘het vaderland’, ‘i oikogenia’, ‘het gezin’ en ‘de religie’, ‘i thriskeia’. Drie waarden die elke Griek hoog in het vaandel draagt. Ze brengen een bezoek aan het dorp Anogia waar de dorpsbewoners werden uitgeroeid tijdens de Nazi-bezetting. Een marmeren plaat met hun namen herinnert tot op deze dag aan dit gruwelijke feit. De priester neemt hem ook mee naar een herdershut op 1200m hoogte, waar ze begroet worden met geweerschoten. Ook bij traditionele Kretenzische huwelijken worden er nog steeds geweerschoten gelost. Het is op zulke plaatsen dat de verzetsstrijders zich schuil hielden. Simon krijgt er antwoord op zijn vraag, zowel het landschap zelf als de geschiedenis hebben het karakter van de Kretenzers gevormd. De priester en de herders zijn van mening dat de Duitsers verantwoordelijk zijn voor de crisis, waar ze tijdens de Wereldoorlog de macht probeerden te grijpen met  wapens, willen ze nu op economische wijze de macht grijpen. Ze zijn niet de enige Grieken die er zo over denken, maar in ieder geval zijn ze klaar om de stijd aan te gaan. Simon is van mening dat de politici en de bankiers in Brussel en Duitsland wel hun verantwoordelijkheid mogen tonen.

Griekenland is onlosmakelijk verbonden met zijn verleden en ook Europa is sterk geworteld in het Griekse verleden. Simon toont ons een prachtig voorbeeld hiervan, het beroemde paleis van Knossos daterend uit de Minoïsche beschaving die kan beschouwd worden als de 1ste grote Europese beschaving. Hier wortelt het ontstaan van Europa en zelfs onze munt, de euro, heeft als symbool een Griekse letter. Griekenland voldeed niet aan de eisen om toe te treden tot de Unie, maar toch kneep Europa een oogje dicht. Nu draagt het land de enorme gevolgen die duidelijk zichtbaar zijn in Athene. Tijdens de Olympische spelen leende de stad enorm veel geld voor de aanleg van stadia, vernieuwing van de metro enz., veel van deze infrastructuur staat nu te verkommeren. Nog een voorbeeld van politiek wanbeleid was de classificatie van de moeilijke beroepen. Wie tot deze groep behoorde, en daarvoor moest je echt geen spectaculair beroep uitoefenen – ook kappers behoorden tot deze groep- kon vervroegd op pensioen met als gevolg dat het systeem onbetaalbaar werd. Het gevolg was de economische crisis die leidde tot werkloosheid en armoede. Heel wat pensioenen werden geschrapt, een werkloosheidsuitkering bestond sowieso al niet. Sommige families leven met verschillende gezinsleden van één pensioentje. Anderen overleven in containers en dankzij de voedselbedelingen van brood en soep. Er zijn kinderen in de klas die flauw vallen omdat ze gewoon niet genoeg te eten krijgen. Simon bezoekt de stortplaats van Athene, een reusachtige vuilnisbelt, om nogmaals het slechte politieke beleid te tonen. In Griekenland wordt er immers niet gerecycleerd. Heel de situatie leidt ertoe dat vooral jongeren ontzettend boos worden. Ze voelen zich belazerd door de politici, door de oudere generatie, hun toekomst werd gestolen en het doet ze rebelleren. De wijk Exarcheia in Athene stond altijd al bekend om z’n anarchisten en ook nu onstaan hier protestacties. Vooral ook de rijken treft schuld zoals we ook kunnen lezen in het boek van Bruno Tersago ‘Groeten uit Griekenland’. In plaats van de crisis te helpen dragen, hebben ze hem vergroot door jarenlange corruptie, omkoping en belastingontduiking. Geen beter beeld om dit aan te tonen dan de rijke huizen in de wijk Kifissia. Omdat de rijkdom verscholen zit achter hekkens en heggen, halen ze er een drone bij om van bovenaf te filmen. Om de crisis te dempen werden er extra belastingen gehoffen, waaronder een bijkomende belasting op zwembaden. In deze wijk waren er slechts 300 aangiftes, maar een eenvoudige telling toont aan dat er veel meer zijn. Om de controles te ontlopen, dekten ze hun zwembaden af met zeildoeken. De kloof tussen rijk en arm wordt steeds groter. Er zijn dringend politieke en sociale hervormingen nodig.