Witte Toren – Λευκός Πύργος
Wanneer je wandelt langs de zee op de mooie Nikis boulevard, zie je reeds in de verte het symbool van Thessaloniki verschijnen, de Lefkos Pyrgos of de Witte Toren. Deze toren maakte oorspronkelijk deel uit van een Byzantijnse versterking, maar werd later door de Ottomanen herbouwd om de haven te verdedigen. Tijdens de Ottomaanse periode deed de toren ook dienst als gevangenis en werden er massa-executies uitgevoerd. Toen de Grieken zich echter bevrijdden van de Ottomanen, maakten ze de toren symbool van hun onafhankelijkheid. De toren die ook de bloedtoren werd genoemd, als verwijzing naar de vele executies, werd nu witgekalkt en kreeg vanaf dan de naam Witte Toren. De toren ziet er vandaag eerder beige uit dan wit en doet tegenwoordig dienst als museum. Via een trap aan de binnenkant kan je bovenop de toren geraken vanwaar je een prachtig uitzicht hebt. Als je na het wandelen zin hebt om even te gaan zitten, is er keuze te over aan gezellige cafeetjes. Langs de Nikis boulevard ligt het ene café naast het andere met zicht op de zee. Dit is de ontmoetingsplaats voor Grieken, hier komen ze voor hun dagelijkse koffie. Zelfs als het koud is zitten de terrassen vol, ze zijn immers voorzien van verwarmingselementen. Een ding is zeker, een Griek kan niet zonder zijn koffie!
Tsimiski straat – Οδός Τσιμισκή
Parallel aan de Nikis boulevard loopt iets hoger de Odos Tsimiski, de winkelstraat bij uitstek. Vrouwen op torenhoge hakken flaneren zonder waggelen en zonder struikelen van de ene vitrine naar de andere. Wat niet meteen een evidentie is als je weet hoe Griekse voetpaden eruit zien. Vaak oneffen, gebobbeld, soms plots versmallend of ophoudend, met lage bomen die plots opduiken op het midden van de stoep – ja inderdaad in de zomer geven ze de nodige schaduw, maar waarom in het midden van de stoep? – en natuurlijk niet te vergeten de fout geparkeerde auto’s die met hun neus of achterste het pad versperren. We moeten wel toegeven dat ondanks de onhebbelijke gewoonte van Grieken om overal zo dicht mogelijk te parkeren om toch maar niet te hoeven stappen, het ook een feit is dat er vaak te weinig parking is voorzien. Logisch dus dat men dubbel gaat parkeren en op de stoep gaat staan. Een parkeerplaats vinden in hartje Thessaloniki is dan ook geen sinecure. Dus dan maar zoveel mogelijk te voet. En Thessaloniki is een stad die zich uitstekend leent om te voet te verkennen. De meeste bezienswaardigheden liggen niet heel ver uit elkaar. Voor vrouwen op hoge hakken of niet, is de Tsimiski straat hoedanook een erg leuke plek om te wandelen en te winkelen.
De Ladadika – Τα Λαδάδικα
Wie van al het wandelen honger heeft gekregen, moet absoluut naar de buurt die Ta Ladadika heet. Deze charmante oude wijk met zijn geplaveide nauwe straatjes en oude huizen heeft een grote keuze aan restaurants en tavernes en is zowel overdag als ’s avonds heel gezellig. Ook hier zijn de terrassen vaak overdekt en verwarmd en zelfs wanneer de regen met pijpenstelen uit de lucht valt, blijven de Grieken onverstoord verder eten. Het heeft zelfs zijn charme, het gekletter van de regen op de kasseien die wanneer ze nat zijn gaan glanzen en de kleurrijke verlichting van de restaurants weerspiegelen, luid babbelende Grieken die het geluid van de regen en andere bezoekers willen overstemmen en op de achtergrond de klanken van Griekse muziek. Ta Ladadika was oorspronkelijk een Joodse buurt waar olijfolie verhandeld werd. De naam verwijst dan ook naar het Griekse woord ‘ladi’ wat ‘olie’ betekent.
Archeologisch Museum – Αρχαιολογικό Μουσείο
De laatste jaren is er enorm veel werk geleverd om de musea van Griekenland te moderniseren. Een absoluut mooi voorbeeld daarvan is het Archeologisch Museum van Thessaloniki dat zich niet ver van de Witte Toren bevindt. Steeds vaker worden de nieuwste technologische snufjes aangewend om de vondsten nog beter tot hun recht te laten komen en om de historische achtergrond te schetsen. Waar je op het eerste zicht zou denken dat deze moderne technologie de oude vondsten eerder doet zwijgen dan spreken, blijkt dit toch niet het geval. Het lijkt wel dat door de verschillende projecties en de mogelijkheid tot interactie het verhaal achter deze objecten nog meer tot leven komt. Daar waar je op de site zelf vooral je eigen fantasie nodig hebt om de stenen tot leven te wekken, helpt de moderne technologie je in het museum om dit te doen. Ook aan de belichting is in dit museum heel wat aandacht besteed. Men kan gerust enkele uren doorbrengen in dit prachtige museum. Er zijn heel wat objecten tentoongesteld uit de Macedonische periode waaronder ook de vele fijn gesculptureerde goudvonsten. De wellicht bekendste vondst van het museum is echter de zogenaamde Derveni krater. Deze impressionante krater die opgegraven werd in het dorp Derveni, beeldt het mythologische verhaal uit van Dionysos en Ariadne.
Ik bevind me in één van de loges van de Minard Schouwburg, op een houten stoel met elegante poten en een roodfluwelen zitting. Het heeft iets, bedenk ik mij, dat statige interieur met zijn met goud versierde balkons en barokke ornamenten, het geeft je ineens het gevoel geprivilegieerd te zijn, als één of andere prinses in haar koninklijke paleis. Toeschouwers stromen binnen, mensen wringen zich langs anderen die al zitten, sommigen bladeren in hun Odysseus krant die we bij de inkom toegestoken kregen. Er heerst rumoer, er hangt verwachting in de lucht. Ik bekijk aandachtig de scène. Achteraan een blauwverlicht doek met pieken, ik vermoed de bergen van het eiland Ithaka. Op het podium niets, behalve links en rechts een soort statieven met een gloeilamp op en metalen emmers. Waarschijnlijk het paleis.
Reeds vele jaren terug heb ik Odysseus voor het eerst ontmoet. Niet op Ithaka, niet in een paleis, maar in een kleine klas van drie waar we de Oud-Griekse tekst vertaalden naar het Nederlands samen met onze lerares. Ik keek er telkens opnieuw naar uit, naar die verhalen. We werden meegenomen in een wereld die ver voor de onze bestond en hoe wonderlijk dat wij nog steeds die oude woorden konden lezen, dat een stem zo oud nog steeds levendig sprak. Ik voelde me toen al bevoorrecht die verhalen te kunnen lezen. En nee, dat ging niet altijd vanzelf. Meer dan eens heb ik gevloekt als ik een zin in het Oud-Grieks niet ontcijferd kreeg en ik niet tot een correcte vertaling kwam. Dan vroeg ik mijn vader, die zelf ooit Oud-Grieks studeerde, en tot mijn grote bewondering nog volledige zinnen uit het hoofd kan opzeggen, of hij mij kon helpen. Hij kwam dan naast mij zitten. Gewapend met een vertaalwoordenboek, de ‘katalogos’ en het zalmkleurige grammaticaboek in A5 formaat gingen we de zinnen te lijf. Het was vaak zwoegen tot laat in de avond, maar ik heb het me nooit beklaagd. En mocht ik opnieuw mogen kiezen, ik koos net dezelfde studie. Een van de passages die mij het meeste bij bleven is die waarbij Odysseus bij zijn terugkeer als eerste wordt herkend door zijn trouwe hond Argos en daarna de passage waarbij zijn vrouw Penelope de proef op de som neemt door te vragen naar een geheim dat alleen zij twee kennen: hun bed dat hij zelf gemaakt heeft uit een eeuwenoude olijfboom die midden in de kamer groeide. Wanneer ze voorstelt om het te verplaatsen, antwoordt Odysseus verbouwereerd dat dit onmogelijk is. Daaraan weet Penelope dat hij echt Odysseus is. Het meest tot de verbeelding sprekend zijn zeker de passages met Kirke, de tovenares, Kalypso, de nimf, en de Sirenen, zeenimfen met het lichaam van een vogel die met hun verleidelijke zangen de zeelui lokken en hun schip laten stukslaan op de rotsen. En hoe mooi die aanhef: ‘Bezing mij, muze, de vindingrijke man, die zeer veel rondzwierf, nadat hij de heilige stad Troje verwoest had.’
Na een korte pauze komt een tweede acteur op scène. Frank Focketyn vertelt ons zang 14. Hierin ontmoet Odysseus zijn trouwe varkenshoeder Eumaios. Ik weet niet precies waarom, maar ik heb altijd een zekere sympathie gehad voor die varkenshoeder. Misschien omdat hij rechtuit is, down to earth. Bij het lezen of horen van het verhaal duikt bij mij spontaan een beeld van hem op. Een oudere man, met licht gekromde rug, gekleed in een juten mantel (hoewel ik niet weet of dat toen bestond – het zal waarschijnlijk eerder een wollen mantel geweest zijn), leunend op een houten herdersstaf. De plaats waar hij woont is een soort grot met in het midden een houtvuur waarop hij kookt, tegen de ene wand een houten bed met een schapenvacht erop en links en rechts zijn materiaal. Buiten een niet al te groot stuk grond waarop de varkens vrij rondlopen met hier en daar wat verdord gras en in de verte een olijfboom. Ook nu weer spreidt hij een groot blauw zeil uit op de vloer. De ene keer stelt het de zee voor, een boot, dan weer een mantel. Je moet het maar doen als acteur, daar staan met niets anders dan je lichaam, je stem en een stuk zeil. Maar Frank Focketyn overdondert, het verhaal is niet alleen in zijn stem gekropen, het zit ook in zijn lichaam. Het mooist is wanneer acteur en verhaal één worden. Dat is de echte uitdaging van wie een rol op zich neemt. Odysseus doet alsof hij iemand anders is, maar probeert Eumaios die hem vertelt over de vrijers en de reis van zijn zoon Telemachos, toch duidelijk te maken dat er weldra een einde komt aan al die ellende want dat Odysseus terug is. De varkenshoeder gelooft het niet. Je denkt: ‘Komaan Odysseus, vertel het hem! Overtuig hem!’ Je denkt: ‘Komaan Eumaios, geloof hem, kijk dan toch, zie wie er voor je staat!’
Acteur Tom Van Bauwel brengt ons zang 16. Ondertussen zitten we terug in onze loge. Al aan het einde van zang 13 werd het decor enigszins aangepast. Voor het doek waarop de bergen werden afgebeeld, staan een soort koperkleurige, vierkante spiegels op statieven. Ik heb me al een hele tijd zitten afvragen wat ze moeten voorstellen. Aanvankelijk dacht ik, zoals Homeros het zo mooi beschrijft, de rozevingerige dageraad. Tom Van Bauwel heeft niets anders bij dan een klein plastic flesje water. Deze keer geen blauw zeil, hij moet het dus met nog minder doen. Hij vertelt ons hoe Odysseus terug zijn echte gedaante aanneemt zodat Telemachos hem kan herkennen. Samen bedenken ze een plan tegen die afschuwelijke vrijers.
In zang 19 ontmoeten we Eurykleia, de voedster. Dit is nog één van mijn geliefde passages. Het is niet zijn eigen vrouw die hem eerst herkent, maar de vrouw die hem heeft grootgebracht. Odysseus en zijn zoon verwijderen eerst de wapens uit het paleis, waarna de bedelaar zijn ware identiteit onthult tegenover Penelope. Om te zien of hij de waarheid spreekt, haalt Penelope de oude voedster erbij. Ze beveelt Eurykleia hem een voetbad te geven. En het is aan het litteken op z’n voet dat ze Odysseus herkent. Steven Van Watermeulen brengt voor het eerst in deel III Iemand Niemand een dubbelrol. De spiegels zijn verschoven en zijn nu gecentreerd naar het midden van het podium. Ze weerkaatsen aanvankelijk nog steeds de spots die er van onderaan op gericht staan, maar de acteur zal ze ook verplaatsen en doen kantelen. Er komt weer een blauw doek aan te pas dat op het podium belandt. Op het einde transformeert de monoloog in een dialoog, gespeeld door hem alleen. Voor de spiegels staan twee krukjes opgesteld waar hij afwisselend op gaat zitten. Nu eens speelt hij Odysseus, dan weer Eurykleia. Hoewel hier de verschillende personages visueel opgesplitst worden, breng het mij eerder in de war. Alsof we nu ineens duidelijk gemaakt moeten worden dat er meerdere personages spreken. Alsof de verteller ineens toeschouwer wordt en de monoloog theater.
Geen betere remedie voor een koude, mistige winterdag dan een bezoek aan een museum. En wat voor één! Het Louvre-Lens is echt een pareltje! We kozen voor een bezoek aan La Galerie du temps.
Het was in het 5e of 6e middelbaar, toen het orakel van Dodona in de les Oud-Grieks besproken werd. Ik herinner me nog goed dat het verhaal mij zo intrigeerde dat ik dacht, ooit wil ik daarheen. Nu was het zover en kon ik de archeologische site met eigen ogen aanschouwen. Wanneer ik tussen oude stenen loop, overvalt mij steeds een speciaal gevoel. Ik word als het ware meegezogen in de tijd en mijn verbeelding brengt de verhalen uit die antieke wereld helemaal tot leven. Ik vind het telkens geweldig overdonderend om dat gevoel te ervaren, terwijl ik over paden loop waar mensen duizenden jaren geleden ook liepen. De cultuur die zij hier achterlieten en die heel onze hedendaagse Europese cultuur heeft beïnvloed, is zo indrukwekkend dat ik mij vereerd voel zulke ruïnes te mogen betreden.
We wandelen verder langs het pad. Daar staat hij dan, de eik die ik zo graag wou zien. Ook al is het niet meer de oorspronkelijke boom en werd hij vervangen door een nieuwe eik, toch heeft deze plaats nog iets heel mystiek. Ik blijf staan en kijk naar de eikenbladeren. Ik wacht tot de wind weer opsteekt en luister naar het geritsel. Dit is net wat de Selloi of Helloi deden, de priesters van Zeus, die blootsvoets liepen en sliepen op de grond om zo beter contact te maken met de aarde. Dit was van oorsprong een chtonische cultus, die gerelateerd wordt aan de moedergodin Gaia. Zeus was hier een chtonische godheid, verbonden met het aardse en stond eigenlijk tegenover de Zeus als Olympische god die in verbinding stond met de hemel. Door te luisteren naar het geritsel van de bladeren, interpreteerden ze de wil van Zeus. Maar dit was niet de enige manier waarop het orakel werkte. In de vroegste tijd werd de heilige eik omringd door een kring van bronzen ketels. Deze stonden op een drievoet en waren versierd met de koppen van griffioenen. Het geluid van het brons wanneer er tegen getikt werd, werd ook vertaald door de priesters. En dan waren er ook nog de duiven. De priesteressen van Dodona werden Peleiaden, ‘duiven’ genoemd. Het koeren van de duiven in de heilige eik diende dus ook als orakel.
Greekimpression 
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.